Suzanna Jansen, Het pauperparadijs

Armoede is voor de meesten van ons een ver-van-mijn-bed-show. In Het pauperparadijs brengt Suzanna Jansen de armoede letterlijk dichtbij. We lezen hoe vijf generaties van haar familie in diepe armoede hebben geleefd. De schaamte die dit met zich meebrengt is tot in de eenentwintigste eeuw voelbaar. Ze vertelt hoe haar oma haar waardigheid ontleent aan een gerucht over een voorname afkomst en een misgelopen erfenis. De werkelijkheid is anders. Haar familiegeschiedenis blijkt nauw verbonden te zijn met de Drentse nederzetting Veenhuizen. Vanaf 1823 werden daar tienduizenden arme stadsgezinnen ondergebracht. De intentie van dit unieke heropvoedingsexperiment was goed: duizenden armen de kans geven een eerlijk bestaan op te bouwen door hard te werken en zo opgevoed te worden tot nuttige burgers. In de praktijk komen ze echter van de regen in de drup. Wie uit Veenhuizen komt heeft voor altijd een stempel. Het goede bedoelde initiatief bleek een fuik voor paupers, waaruit nauwelijks te ontsnappen viel. Het boek geeft een persoonlijke inkijk in een stukje verborgen geschiedenis van Nederland. Het laat zien hoe men generaties lang geworsteld heeft met ‘de sociale kwestie’ en hoe goed bedoelde plannen soms rampzalige uitwerkingen hebben. Het leert ons dat hulp niet altijd helpt.

Bernardus van Clairvaux, God liefhebben

“U wilt van mij horen waarom wij van God moeten houden, en hoe. Dan zeg ik: de reden om van God te houden, dat is God. En de mate waarin? Mateloos moet het zijn.” Dit zijn de openingswoorden waarmee Bernardus van Clairvaux (1090-1153) zijn traktaat begint. Alles wat volgt is toelichting hierop, zo schrijft hij. Bernardus was een Franse abt uit de orde der Cisterciënzers die in 1115 het klooster van Clairvaux stichtte. Behalve vanwege zijn rol in het initiëren van de tweede kruistocht, is hij vooral bekend geworden dankzij zijn mystieke geschriften en preken. Vanwege dit laatste kreeg hij wel de bijnaam doctor mellifluus (honingvloeiende leraar). De diligendo Deo is nu opnieuw vertaald onder de titel God liefhebben. In dit beroemd geworden traktaat schetst Bernardus in lyrische en beeldrijke bewoordingen de liefdesrelatie tussen God en mens. Het werk wijst ons erop waar het om draait in het leven, namelijk God liefhebben. En wie soms vergeet hoe groot de liefde van God is voor ons, die moet dit boek lezen. Een parel uit de kerkgeschiedenis.

Nelson Mandela, De lange weg naar de vrijheid

Nelson Mandela (1918-2013) wordt door velen gezien als een van de grootste mannen uit de twintigste eeuw. De lange weg naar de vrijheid is zijn beroemd geworden autobiografie. Hij beschrijft de lange weg die hij heeft afgelegd van een onwetende jongen, via een lange gevangenschap tot de eerste president van Zuid-Afrika na de apartheid. Het grootste deel van dit boek schreef hij tijdens zijn lange gevangenschap op Robbeneiland. We lezen over zijn jeugd in Transkei, zijn advocatenpraktijk in Johannesburg en hoe hij zich aansluit bij het ANC. Hij werd de leider van de militaire tak van het ANC, is betrokken bij vele acties en wordt in 1963 gearresteerd. Na zijn veroordeling zit hij jarenlang gevangen, tot hij na onderhandelingen met de overheid vrijkomt. Bij de eerste vrije verkiezingen wordt hij verkozen tot president. In 1993 ontvangt hij de Nobelprijs voor de vrede, in 1999 treed hij af als president. Op 5 december 2013 is Nelson Mandela overleden. Heel zijn leven stond in het teken van de strijd tegen de apartheid. Hij was de spil in één van de wonderlijkste omwentelingen in de geschiedenis. De lange weg naar de vrijheid  is het persoonlijke verslag van deze staatsman.

Martyn Lloyd Jones, Predikers en prediking

Hij wordt wel ‘de laatste Puritein’ genoemd: Martyn Lloyd Jones (1899-1981). Hij gaf een veelbelovende carrière als arts op om predikant te worden in een klein dorpje in Wales. Het grootste deel van zijn leven was hij predikant in de Westminster Chapel in Londen, die elke zondag afgeladen vol zat. Hij wordt beschouwd als één van de beste predikers van de vorige eeuw. Met kracht en autoriteit verkondigde hij elke zondag en vaak ook door de week het evangelie. Voor velen was hij tot zegen. De prediking van het Woord, gebaseerd op studie en exegese, vormde voor hem het hart van de gemeente.  Lloyd Jones was ervan overtuigt dat door de prediking van het Woord de Geest harten verbreekt en mensen zaligmaakt. Voor alles heeft de kerk daarom een krachtige evangelieverkondiging nodig. In scherpe bewoordingen wijst hij iedereen af die een alternatief voor de prediking zoekt. In Predikers en prediking doet Lloyd Jones handreikingen aan jonge predikanten. Hij gaat in op allerlei aspecten rondom de prediking. Zorgvuldige studie, voortdurend gebed en een grote afhankelijkheid van de Geest gaan voor hem hand in hand. Zijn evenwichtige, praktische en tegelijk geestelijke insteek is zeer leerzaam. Vandaag de dag lijkt zijn boek meer actueel dan ooit. In een tijd waarin de prediking steeds meer aanzien verliest is het goed om ons opnieuw met Lloyd Jones te verwonderen over het wonder van de prediking. Een boek dat elke prediker en misschien ook elke hoorder gelezen moet hebben. 

Nel Benschop, Gouddraad uit vlas

Nel Benschop (1918-2005) was tijdens haar leven de best verkochte dichteres van Nederland. Meer dan drie miljoen exemplaren van haar werk zijn er verkocht. Nel werd geboren in een gereformeerd gezin in Den Haag. Tot haar pensioen werkte ze in het onderwijs. Ze schreef haar eerste gedichten in 1948. Haar eerste bundel Gouddraad uit vlas verscheen in 1967. De uitgever Kok uit Kampen had aanvankelijk twijfels, maar waagde het toch. De bundel was een enorm succes en werd meer dan zestig keer herdrukt. Na deze eerste bundel volgden er nog zestien. Haar laatste bundel Zie de mens verscheen in 1999. Veel van haar gedichten gaan over geloofsvertrouwen, over liefde en troost, over moeite, zorgen en verdriet. In haar gedichten wijst ze telkens op de trouwe zorg van God. Vanwege het christelijke karakter werden haar gedichten in literaire kring niet erg serieus genomen. Haar uitgever zij na haar dood over haar: ‘Nel Benschop was een oprechte, blijmoedig gelovende vrouw die een duidelijke boodschap had en die via haar gedichten het evangelie uitdroeg.’

Bernard Cottret, Calvijn Biografie

Een biografie van Johannes Calvijn (1509-1564) moet je gelezen hebben. De biografie van Cottret is dan een aanrader. Het is een boeiend geschreven, lijvige, biografie van een bijzonder mens.  Cottret weet zowel afstand te houden van het zeer negatieve imago dat soms aan Calvijn kleeft, als van het hagiografische beeld dat sommige anderen van hem hebben.  De historicus tekent Calvijn als een bescheiden man met een ijzeren wil. Calvijn wordt geplaatst tegen de kerkelijke, filosofische en culturele achtergrond van die tijd. We zien hoe hij in Frankrijk is gevormd en nooit is losgekomen van zijn vaderland. Ook wat dat betreft was hij altijd een balling en vreemdeling. We volgen hem in zijn nimmer aflatende strijd voor het zuivere geloof. We komen hem tegen als een mens, soms open en tolerant en op andere momenten hard en onvermurwbaar. Calvijn blijkt geen held noch een tiran maar een mens met gaven en zwakheden, die van genade leefde.

 

Pieter Nouwen, Het negende uur

‘En omtrent de negende ure riep Jezus met een grote stem zeggende: ELI, ELI, LAMA SABACHTHANI! dat is: Mijn God! Mijn God! Waarom hebt Gij Mij verlaten!‘ Het negende uur van Pieter Nouwen draait om dit moment uit de lijdensgeschiedenis van de Heere Jezus. Of eigenlijk om de vertolking daarvan in de Mattheüs Passion van Johan Sebastiaan Bach. De bas-bariton Edward Schneider zingt op Palmzondag in Het Concertgebouw op weergaloze wijze de Christuspartij. Zes dagen later wordt hij dood aan getroffen. Naast hem ligt de partituur van de Mattheüs Passion opengeslagen bij de woorden ‘eli, eli, lama sabachthani’. Kennelijk is hij op Goede Vrijdag rond drie uur, het Bijbelse negende uur, overleden. Er wordt een onderzoek gestart naar zijn overlijden. In boek wisselen drie verhaallijnen elkaar af: de laatste momenten van het leven van Edward, het leven van Johan Sebastian Bach in de week voor de eerste uitvoering en het lijdensverhaal van Christus. Het draait in deze ‘metafysische detective’ om de vraag hoe een geseculariseerde maatschappij omgaat met haar religieuze erfgoed? Kan een ongelovige de Mattheüs Passion echt waarderen of ontgaat hem de diepste kern? Volgens Bach is het einddoel van alle muziek de eer van God. Edward functioneert in deze roman als een anti-Christus die spot met de woorden van het evangelie.

Corrie ten Boom, De schuilplaats

Corrie Ten Boom (1892-1982) was een Nederlandse verzetsstrijder en evangeliste. Ze woonde tijdens de oorlog in de Haagse Barteljorisstraat boven de horlogewinkel van haar vader. Tijdens de Tweede Wereldoorlog boden ze onderdak aan een Joods gezin en diverse andere onderduikers. Op 28 februari werden ze verraden, overvallen en gearresteerd. De vader van Corrie, Casper Ten Boom, overleed in de gevangenis in Scheveningen. Corrie kwam samen met haar zus Betsie in Ravensbrück terecht. Betsie overleed daar op 14 december 1944. Corrie zelf kwam enkele dagen later vrij, na later bleek door een administratieve fout. Na de oorlog reisde Corrie de wereld over om haar verhaal te vertellen, maar vooral ook te vertellen over de liefde en vergeving van God. Ze schonk vergeving aan de man die hen verraden had en aan één van de kampbewaarders uit Ravensbrück. In De schuilplaats volgen we haar levensverhaal. Een verhaal van moed, geloofsvertrouwen, vergeving en liefde.

Jules Verne, twintigduizend mijlen onder zee

Twintigduizend mijlen onder zee is één van de bekendste boeken van Jules Verne (1828-1905). Het verhaal begint met geruchten over een enorm zeemonster, die regelmatig schepen aanvalt. expeditie gaat op weg om het monster aan te vallen en te vernietigen. Aan boord zijn onder andere Pierre Aronnax, een Franse professor, zijn onderdanige assistent en een harpoenier Ned Land. Bij een treffen met het monster vallen zij overboord, bovenop het monster. Tot hun verbazing blijkt het geen monster te zijn maar een duikboot. Ze worden opgenomen aan boord en belanden in de wonderlijke wereld van kapitein Nemo, kapitein van de Nautilus. Wat volgt is een avontuurlijke reis van 80.000 kilometer door de onbekende diepten van de oceaan. Onderweg ontmoeten ze zeemonsters, vulkanen en onderzeese wouden en bergen.  De drie passagiers zijn eregasten, maar tegelijk ook gevangenen. Zullen ze ooit weer naar de bewoonde wereld terugkeren? Uitgegeven in 1870 spreekt deze klassieke sciencefictionroman al bijna 150 jaar vele lezers aan. Vooral zijn beschrijvingen van de onderzeese natuur, van de natuurverschijnselen en van de technische vindingen aan boord zijn ongeëvenaard. Het is een lofrede op de technische vooruitgang en menselijk vernuft.

Flavius Josephus, De Joodse oorlogen

In 1935 werd Flavius Josephus (37-100) door een groep Poolse Joden postuum ter dood veroordeeld. Enkele jaren later gebeurde hetzelfde door een groep Franse Joden. En dat terwijl hij al ruim achttien eeuwen geleden gestorven is. Dit laat zien hoe diep de Joodse afkeer tegen hem zit. Door velen Joden wordt hij nog steeds gezien als de grootste verrader ooit. Tijdens de Joodse oorlog liep hij over naar de Romeinen.  Na de oorlog kreeg hij een positie aan het keizerlijke hof en schreef hij zijn beroemd geworden werken . In 79 voltooide hij ‘de Joodse oorlogen’ waarin hij de gebeurtenissen rondom de Joodse opstand beschrijft. Het is nog steeds de belangrijkste bron voor die periode. Vervolgens begint hij aan ‘de Joodse oudheden’. Hierin beschrijft hij de geschiedenis van de Joden vanaf de schepping tot zijn eigen tijd. Met name de laatste periode die hij beschrijft (vanaf boek 12) is interessant. Als één van de weinige buiten-Bijbelse schrijvers noemt hij de naam van Jezus. Hoewel de historische betrouwbaarheid van beide werken niet altijd na te gaan is, blijft hij boeien. Het beschrijft op unieke wijze één van de boeiendste perioden uit de Joodse geschiedenis.